We zijn ze allemaal wel eens tegen gekomen, mensen waarbij het glas altijd half vol is of mensen die juist enkel problemen zien. Edward de Bono (1989) onderscheid in zijn theorie zes verschillende soorten hoeden, die allemaal staan voor een manier van (probleemoplossend) denken. De hierboven genoemde voorbeelden symboliseren de gele en zwarte hoed. De Bono spreekt in zijn theorie echter ook nog over de: rode-, blauwe-, witte- en groene hoed. Om er achter te komen waar deze hoeden voor staan en of je mensen wel kunt typeren met één kleur hoed lees je in deze blogpost.
De zes hoeden van de Bono (1989) stellen mensen in staat om op verschillende manieren naar een vraag- of probleemstelling te kijken. Het betreft de volgende zes hoeden:
- Groene hoed: de groene hoed is creatief en komt met alternatieve oplossingen. Deze hoed probeert altijd in mogelijkheden te denken en geeft dan ook niet snel op.
- Zwarte hoed: de zwarte hoed kan ook wel de advocaat van de duivel genoemd worden. Deze hoed is waakzaam, ziet problemen en kan risico's inschatten. Hierdoor wordt de zwarte hoed vaak als pessimistisch beschouwd, maar dit is niet het geval. Deze hoed wil fouten namelijk voorkomen door extra kritisch te zijn.
- Witte hoed: de witte hoed is voornamelijk bezig met de feiten. Deze hoed verbindt zich aan logica en regels en zal met argumenten komen vanuit eerdere onderzoeken. De witte hoed zal niet snel impulsief handelen, maar houdt zich graag aan protocollen.
- Blauwe hoed: de blauwe hoed neemt de taak van voorzitter op zich. Deze hoed houdt de controle en zorgt voor overzicht. De blauwe hoed laat zich niet gek maken en kan goed samenvatten.
- Gele hoed: de gele hoed denkt positief. Zodra deze hoed een kansrijke situatie ziet zal hij altijd meegaan in het voorstel. De gele hoed ziet niet snel gevaren en probeert alles een positieve draai te geven.
- Rode hoed: de rode hoed is impulsief en laat zich leiden door emotie. Doordat deze hoed handelt vanuit emotie kan hij zowel bondgenoot zijn van de gele- als van de zwarte hoed.
- Groene hoed: de groene hoed is creatief en komt met alternatieve oplossingen. Deze hoed probeert altijd in mogelijkheden te denken en geeft dan ook niet snel op.
- Zwarte hoed: de zwarte hoed kan ook wel de advocaat van de duivel genoemd worden. Deze hoed is waakzaam, ziet problemen en kan risico's inschatten. Hierdoor wordt de zwarte hoed vaak als pessimistisch beschouwd, maar dit is niet het geval. Deze hoed wil fouten namelijk voorkomen door extra kritisch te zijn.
- Witte hoed: de witte hoed is voornamelijk bezig met de feiten. Deze hoed verbindt zich aan logica en regels en zal met argumenten komen vanuit eerdere onderzoeken. De witte hoed zal niet snel impulsief handelen, maar houdt zich graag aan protocollen.
- Blauwe hoed: de blauwe hoed neemt de taak van voorzitter op zich. Deze hoed houdt de controle en zorgt voor overzicht. De blauwe hoed laat zich niet gek maken en kan goed samenvatten.
- Gele hoed: de gele hoed denkt positief. Zodra deze hoed een kansrijke situatie ziet zal hij altijd meegaan in het voorstel. De gele hoed ziet niet snel gevaren en probeert alles een positieve draai te geven.
- Rode hoed: de rode hoed is impulsief en laat zich leiden door emotie. Doordat deze hoed handelt vanuit emotie kan hij zowel bondgenoot zijn van de gele- als van de zwarte hoed.
De hoeden van De Bono laten zich gemakkelijk inzetten tijdens vergaderingen. Zodra er zich een lastige probleemstelling voordoet kunnen de gekleurde hoeden van De Bono uitkomst bieden. Het bewust werken met de verschillende hoeden brengt de volgende voordelen met zich mee:
1. Het denken wordt vereenvoudigd aangezien het toebedelen van een hoed de denker in staat stelt zich met een ding tegelijk bezig te houden. Als je de de gele hoed toebedeelt krijg hoef je je enkel bezig te houden met de voordelen van de probleemstelling. De zwarte hoed kijkt juist naar mogelijke valkuilen enzovoorts.
2. Het dragen van een hoed geeft je de mogelijkheid iets te zeggen, wat je normaal niet zou zeggen. Het is veiliger om argumenten aan te dragen, als je je kunt verschuilen achter een hoed.
3. Je leert je beter te verplaatsen in de ander. Door bijvoorbeeld een keer de 'drager' te zijn van de zwarte hoed leer je gemakkelijker omgaan met je 'pessimistische' collega. Je hebt nu immers geleerd om vooral naar problemen en eventuele valkuilen te kijken en zult nu zelf ook eerder de gevaren zien.
1. Het denken wordt vereenvoudigd aangezien het toebedelen van een hoed de denker in staat stelt zich met een ding tegelijk bezig te houden. Als je de de gele hoed toebedeelt krijg hoef je je enkel bezig te houden met de voordelen van de probleemstelling. De zwarte hoed kijkt juist naar mogelijke valkuilen enzovoorts.
2. Het dragen van een hoed geeft je de mogelijkheid iets te zeggen, wat je normaal niet zou zeggen. Het is veiliger om argumenten aan te dragen, als je je kunt verschuilen achter een hoed.
3. Je leert je beter te verplaatsen in de ander. Door bijvoorbeeld een keer de 'drager' te zijn van de zwarte hoed leer je gemakkelijker omgaan met je 'pessimistische' collega. Je hebt nu immers geleerd om vooral naar problemen en eventuele valkuilen te kijken en zult nu zelf ook eerder de gevaren zien.
Hoedjes in het onderwijs
Zoals hierboven al benoemd is kunnen de hoeden prima ingezet worden tijdens een vergadering en/of bespreking van een probleemstelling.
Het benadrukken van gedrag/houding aan de hand van gekleurde hoeden/petten zien we echter vaker terug in het onderwijs. De methode Kanjertraining maakt gebruik van Kanjerpetten. Ze maken hierbij onderscheid tussen:
- Gele pet: een kind met een gele pet durft niet veel te zeggen en is veelal introvert.
- Witte pet: een kind met een witte pet is eerlijk en betrouwbaar.
- Rode pet: een kind met de rode pet is een meeloper.
- Zwarte pet: een kind met een zwarte pet maakt veel ruzie en zorgt voor onrust.
Zoals hierboven al benoemd is kunnen de hoeden prima ingezet worden tijdens een vergadering en/of bespreking van een probleemstelling.
Het benadrukken van gedrag/houding aan de hand van gekleurde hoeden/petten zien we echter vaker terug in het onderwijs. De methode Kanjertraining maakt gebruik van Kanjerpetten. Ze maken hierbij onderscheid tussen:
- Gele pet: een kind met een gele pet durft niet veel te zeggen en is veelal introvert.
- Witte pet: een kind met een witte pet is eerlijk en betrouwbaar.
- Rode pet: een kind met de rode pet is een meeloper.
- Zwarte pet: een kind met een zwarte pet maakt veel ruzie en zorgt voor onrust.
Tot slot is het van belang dat je als leerkracht bewust wordt van je eigen houding. Als ik kritisch naar mijn eigen houding kijk merk ik dat ik altijd even nodig heb om aan een idee te wennen. Ik zie vaak eerst de valkuilen/gevaren. Het is voor mij belangrijk om eerst goed over een idee na te denken en mogelijke valkuilen uit te bannen. Zodra ik dit heb gedaan word ik enorm enthousiast en zie ik een hoop mogelijkheden/kansen. Je zou dus kunnen zeggen dat ik een combinatie ben van de zwarte-, gele- en groene hoed. Ik ben echter van mening dat het situatiegebonden is welke kleur hoed ik op zet. Zo heb ik ook wel eens de blauw-, witte- of rode hoed op. Leerkrachten moeten in mijn ogen dan ook flexibel zijn en door bewust te zijn van de verschillende houdingen/gekleurde hoeden wordt dit dan ook eenvoudiger.
Bronnen
- Auteur onbekend (2015). Zes denkhoeden. Geraadpleegd op 21-06-2015, zie hiervoor: http://www.creatiefdenken.com/denkhoeden.php.
- Belt, B, Van den (2012). Denkhoeden van de Bono. Geraadpleegd op 21-06-2015, zie hiervoor: http://www.bartvandenbelt.nl/denkhoeden-van-de-bono/.
- Bono, E, De (1989). Six thinking hats. London: Penguin.
- Kanjertrainingen (jaartal onbekend). De Kanjerpetten. Geraadpleegd op 21-06-2015, zie hiervoor: http://www.kanjertraining.nl/kenniscentrum/petten.
- Auteur onbekend (2015). Zes denkhoeden. Geraadpleegd op 21-06-2015, zie hiervoor: http://www.creatiefdenken.com/denkhoeden.php.
- Belt, B, Van den (2012). Denkhoeden van de Bono. Geraadpleegd op 21-06-2015, zie hiervoor: http://www.bartvandenbelt.nl/denkhoeden-van-de-bono/.
- Bono, E, De (1989). Six thinking hats. London: Penguin.
- Kanjertrainingen (jaartal onbekend). De Kanjerpetten. Geraadpleegd op 21-06-2015, zie hiervoor: http://www.kanjertraining.nl/kenniscentrum/petten.